Neden Propriyoseptif Duyu?

Beynimizde vücudumuzun fiziksel bir haritasının oluşmasını ve üç boyutlu dünyada tüm beden bölümlerimizle ilgili gözlerimiz kapalı iken bile bilgi sahibi olmamızı sağlayan duyumuz “propriyoseptif duyu”dur. Kas gücü kontrolümüz, vücut pozisyonumuz, uzaysal algı yeteneklerimiz, postüral farkındalığımız ve motor planlama becerilerimizin bilinç farkındalığı olmadan bilinmesini sağlayan duyumuzdur.

Proprioseptif sistem;

• Kişiye çevreye adapte olma ve çevreyle etkileşimi öğrenmek için gereken adımları kazandırır.

• Gözlerimizi kapattığımızda vücudumuzun hangi pozisyonda olduğunu anlamamızı sağlar.

• Proprioseptif algı, vücudun ve vücut bölümlerinin uzamsal oryantasyonları, hareket zamanlamaları, kasların gerilme anında ne kadar zorlandığı ve ne kadar hızla gerildiği hakkında bizi bilgilendirir.

• Hareket esnasında kas-eklem ve beyin birbirine uzaysal-mekânsal-zamansal uyum için bilgiler aktarırlar. Bu bilgilerin entegrasyonu ile beden duruşu, beceri ve güç gerektiren aktiviteleri gerçekleştirebiliriz.

Çocuğun Propriyoseptif Girdi Aradığına Dair Göstergeler Nelerdir?

• Nesnelerde ısırıklar / çiğnemeler (kalem ucu, hırka yakası)

• Vücut parçalarını vurur (ellerini birbirine / çeneye vurma)

• Aşırı basınca maruz kalan nesneleri tutar (kalem ile bastırarak yazma)

• Sert ve yuvarlanan oyunlardan hoşlanır

• Kendini ağır bir şekilde yere atar

• Yürümesi gerektiğinde şekilde koşmayı, zıplamayı veya damgalamayı tercih eder

• Dizleri kendi altına sıkışmış şekilde oturmayı sever.

• Ağırlık taşıma faaliyetlerinde bulunur (masalarda sallanmak, tırmanmak)

• Parmak uçlarında yürür (Bu yürüyüş modeli için başka olası faktörler de vardır; proprioseptif girdi aramak sadece bir faktördür)

Neden Propriyoseptif Duyuyu Geliştiren Aktiviteler Yapmalıyız?

Dikkat, koordinasyon, konsantrasyon, spor becerileri ve davranışın organizasyonu gibi üst düzey becerilerin temelinde propriyoseptif duyumuz vardır. Özellikle derin basınç yoluyla verilen uyarı parasempatik sistemi aktivitemizi arttırdığı için sakinlik ve mutluluk veren, motivasyonu arttıran “serotinin”, “endorfin” ve “dopamin” gibi nörotransimitter hormonlarımızın salınımını arttırır. Böylece propriyoseptif aktiviteler kaydı düzeyleri yüksek kişiler için sakinleştirici bir etki oluşturarak anksiyeteyi azaltır, odaklanmayı arttırır. Proprioseptif aktiviteler sağlamak, çocuğun öğrenimini geliştirebilir. Bu etkinlikler, öğrencinin sakin ve uyanık bir duruma ulaşmasına yardımcı olacak ve bu da duygusal refahı ve meşgul olma ve öğrenme yeteneğini geliştirecektir. Ayrıca bu aktiviteler bedenin dışındaki sınırsız boşlukta dünyadaki konumumuzu, kapladığımız yeri ve alansal farkındalığımızı artırır.

Üç boyutlu uzayda “nerdeyim?”, “ne yapıyorum?”, “ayaklarım yere sağlam basıyor mu?” sorularının beyin tarafından anlaşılmasını ve bu sayede öz farkındalığın kazanılmasını sağlar. Yapılan araştırmalarda öz farkındalığı gelişmemiş vücut farkındalığı kötü olan çocuklarda öz güven problemlerinin sık karşılaşıldığı belirtilmektedir.

Peki çocuklarımızın propriyoseptif duyularını geliştirmek için neler yapabiliriz?

Proprioseptif aktiviteler, kaslara ve eklemlere yoğun girdi sağlamayı içerir. Sizlere bazı fikirler sıraladık, ancak çocuklarınıza uyacak fikirler üretebilirsiniz:

• Ağırlık taşıyan aktiviteler (emekleme, şınav)

• Direnç faaliyetleri (itme / çekme)

• Ağır kaldırma (kitap taşımak)

• Kardiyovasküler aktiviteler (koşu, trambolinde atlama)

• Oral aktiviteler (çiğneme, baloncuk üfleme)

• Derin basınç (sıkı sarılmalar)